De rijstmoeder - Rani Manicka

Is het paradijs niet gewoon een ommuurde tuin?

Na The rain before it falls en Animals people is dit het derde boek in één jaar dat gaat om ingesproken cassettebandjes. Ze zijn wel alledrie heel verschillend van opzet. In de andere twee boeken is het qua stijl heel duidelijk dat het om ingesproken cassettebandjes gaat, hier is dat in de opzet veel minder. Ik dacht er ook aan het eind pas aan dat dit dus het derde boek is dat hierover gaat.
De rijstmoeder is een familiegeschiedenis over vier generaties menselijk onvermogen. Alle familieleden hebben hun verdriet, maar niemand is in staat het aan de ander te uiten. Pas als het jaden beeldje weer op zijn rechtmatige plek is gekomen, is er iets van hoop voor de volgende generatie. De Maleisische gebruiken stellen dat het jaden beeldje generaties lang slecht karma geeft. De Westerse filosofie is dat je je pijn moet delen om het te kunnen begraven; als kleindochter Nisha de cassettebandjes beluisterd heeft kan zij begrip opbrengen voor de houding van haar familieleden.
De delen in tijdens de Japanse bezetting zijn het krachtigst. Daarna waaiert de geschiedenis uit over de vijf kinderen, hun aanhang en kinderen en de kinderen van de derde generatie. Door de vele hoofdpersonen wordt het verhaal dan onsamenhangender. De gruwelijke beelden van de verkrachtigen en onderwerping door Japanse soldaten blijven het hele boek hangen, net als het optreden van de Japanse soldaten bij alle volgende generaties van de familie van de rijstmoeder blijft kleven.
De rijstmoeder had verwantschap met mijn andere boek uit Azië, A suitable boy. De fixatie op een blanke huid bijvoorbeeld, of de vrucht de Doerian, maar vooral de samenleving van verschillende geloofsovertuigingen en gemeenschappen.
[...] toen hij me vertelde hij in het begin 's nachts uit zijn zachte bed stapte en wegkroop tussen de twee onderste planken van een kast, deed me denken aan toen mijn broertje net uit Zuid-Korea was overgekomen. Als het licht uit was stapte hij uit bed en ging onder het bed op de vloer slapen...
Tijdens het lezen kreeg ik ook herinneringen aan Het boek der vaders, waarin de opgeschreven familiegeschiedenis elf generaties lang meegesleept wordt; alle generaties hebben een soort band met elkaar, waardoor ze elkaars geschiedenissen kunnen zien, in dromen en voorspellingen, tot generatie 12, die dat niet meer kan, en net zo wanhopig weer op zoek gaat naar de geschiedenis die de eerdere generatie zo wanhopig wilde uitwissen. Zo gaat het ook in de Rijstmoeder; Als Nisha haar geschiedenis kent, die door een val van de trap uit haar geheugen is gewist, kan ze beginnen met haar verdere leven.

Ik zet die boek in de openbare boekenkast van café Averechts, zodat anderen het kunnen lezen.

Het verre paradijs - Kate Grenville

Poetoewa, en hij had de betekenis in zijn boekje geschreven: je hand aan het vuur verwarmen en er dan zachtjes de vingers van een ander mee masseren.

Dat was een verrassend boek. Ik had het uit mijn boekenkast gepakt als tussendoorboek, lekker lezen zonder nadenken, maar het bleek een erg mooi geschreven boek dat tot nadenken uitnodigd. Vooral het derde deel, 'De namen der dingen', waarin de wat sociaal moeilijke Daniel Rooke, een astronoom die bij de marine aangemonsterd heeft op de Sirius, het eerste schip met Britse gevangen dat op Australië aankomt om de nieuwe kolonie te bevolken, leert hoe taal een verbondenheid schept tussen mensen, is mooi verbeeld. Rooke wil de taal van de Aboriginals uit het gebied leren, net zoals het aboriginalmeisje Tagaran zijn taal wil begrijpen. In dit proces van zoeken naar elkaars woorden ontstaat een innige intimiteit tussen hen. "Het leren van een taal was geen kwestie van het verbinden van twee willekeurige punten door middel van een lijn. Het was een sprong naar binnen bij de ander."

Omdat ik hem zo mooi vind, ook de Engelse cover van dit boek:

Dit boek komt in mijn kast met gelezen boeken.

A suitable boy - Vikram Seth

One, ten, hundred, thousant, wan, lakh, million, crore, ee, billion.

Het is moeilijk om een boek van 1350 bladzijden te beschrijven. Ik ben er eind januari in begonnen en met een stop van twee weken omdat het te zwaar was om mee te nemen naar Lissabon, was het eind april uit. Jammer, ik had nog wel verder willen lezen over de vier families.
Er gebeurt zo veel in dit boek, dat iedere beschrijving zijn doel mist. A suitable boy is een prachtig voorbeeld van hoe Literatuur toegankelijk en lekker is, voor zowel liefhebbers van de Buddenbrooks als van Jane Austen. In essentie is het verhaal natuurlijk een familiesoap, en Vikram Seth is vreselijk grappig. Je kan bijna niet anders dan in een gierende lachbui uitbarsten als na 1450 bladzijden moeder Mehra tegen haar zoon zegt: "You will also marry a girl I choose. A suitable girl I want for you." Of als opa tijdens een theatervoorstelling van een comedy van Shakespeare in huilen uitbarst, zoals bij Indiase films gebruikelijk is. Of de volgende dialoog tussen Mr Maitra en een mediterende Goeroe tijdens Pull Mena, het feest waarop de Hindu's de Ganges eren door er in te baden. Volgens de goeroe krijgt de man rust.

'But I get no peace.'
'Sannyaas itself is peace.'
But this did not satisfy Mr Maitra. 'tell me some method,' he pleaded.
Sanaki Baba soothed him. 'I will, I will,' he said. 'When you come next time.'
'Why not today?'
Sanaki Baba looked around. 'Some other day. Whenever you want to come, come.'
'Will you be here?'
'I will be here untill the 20th.'
'How about the 17th? the 18th?'
'It will be very crowded because of the full moon bathing day,' said Sanaki Baba, smiling. 'Come on the morning of the 19th.'
'Morning. What time?'
'19th morning... eleven o'clock.'
Mr Maitra beamed with pleasure, having succeeded in getting an exact time for peace. 'I will come,' he said delightedly.

Zoals elke soap zijn er verhalenlijnen waarvan je smult en verhaallijnen die je minder vindt. Veel van de politiek had van mij wel iets minder gemogen, de uitgeschreven dialogen in de politieke arena zijn, hoewel grappig aan het eind, vaak erg langdradig. Alle karakters in het boek zijn symphatiek, behalve misschien opa Seth (zou die toevallig de achternaam van de schrijver hebben gekregen?), die in zijn overdreven woedeuitbarstingen wel erg grappig is. De acties van de hoofdpersonen zijn, hoewel je het er soms niet mee eens bent als lezer, wel logisch en begrijpelijk vanuit hun achtergrond. Mrs. Mehra, die voor haar dochter Lata a suitable boy zoekt, omdat Lata in haar onschuld hevig verliefd is geworden op een moslimjongen, probeert, ondanks dat ze met alle geweld sommige relaties tegen wil houden, wel het beste te vinden voor haar dochter. Meenakshi is een verwend nest, die uit een gegoede familie komt en getrouwd is met de broer van Lata, duidelijk een mindere partij (hoewel ze wel van hem houdt), probeert haar afkomst uit de betere sociale kringen te bevestigen. Ze is het gewend te krijgen wat ze hebben wil. Lata is de typische Jane Austen hoofdpersoon, gekweld door een hevige liefde die ze niet mag en kan uiten en die ze uiteindelijk ook niet meer wil uiten. Zoals vaak in soaps, zijn de bijfiguren eigenlijk leuker dan de hoofdpersoon. Voor wie mij kent en het boek heeft gelezen zal het geen verrassing zijn dat de dichter Amit Chatterji het dichtst bij mij staat. In alle turmoil die rond hem in de familie tot uiting komt, blijft hij rustig zijn familie observeren en op zijn zolderkamer een roman schrijven en gedichten maken voor zijn onbereikbare
L
a
t
a

Maar A suitable boy is meer dan een familiegeschiedenis. Door zijn omvang wordt het een boek over de wording van het onafhankelijke India, met zijn vele facties en religies en de pijnlijke scheuring met Pakistan. Nieuws uit India zien we hier weinig. Ik weet wie Jawaharlal Nehru is, die in a Suitable boy als romanpersoon wordt opgevoerd, maar daar houdt het ook wel mee op. Wat ik van India weet komt uit literatuur; De grotten van de Marahbar, The jewel in the crown, Het hongerig getij. Veel over alle religieuze feesten weet ik niet, zeker niet van de Hindoestaanse. Ik heb veel geleerd en kwam tijdens het lezen van a Suitable boy krantenberichten tegen over de viering van Holi in Utrecht, die mij anders niet zouden zijn opgevallen. Tijdens het lezen heb ik in de 10 gratis uren Spotify die ik per maand heb Indiase ghazals geluisterd. Ook nieuw voor mij.

Een laatste quote uit a Suitable boy, voor mensen die mij kennen erg grappig:
'By the way, I am very sorry about mrs. Kapoor. I remember meeting her in Allahabad - but that must have been - what? - five years ago.'
'Eleven.'

Dit boek komt in mijn kast met gelezen boeken.

Heldere hemel - Tom Lanoye

In een dag uitgelezen. Het was dus voorzienigheid dat ik in een boekwinkel stapte en een boek kocht, en zeker geen koopwoede. :) Nu heb ik nog iets te lezen.
Dit boekenweekgeschenk bestaat uit zeven hoofdstukken, waarvan 1 proloog en 1 epiloog. Er blijven dus vijf hoofdstukken over, die ieder 1 scene bevatten van een bladzijde of vijftien. Hoewel dus vrij dun is het wel een mooi afgerond verhaal over het verval van een huwelijk. Een van de betere boekenweekgeschenken.

Dit boek ga ik ergens buiten neerleggen als bookcrossingboek, zodat het gelezen kan worden door iemand anders.

Het schijnbestaan - Jose Saramago

Ik las dit boek voor het grootste deel in Lissabon. Het was een goede keuze. Op het eerste gezicht gebeurt er niet veel in het boek. Het heeft een heerlijk langzaam tempo, dat past bij de oude pottenbakker en zijn familie, over wie het boek gaat. Als zijn schalen en borden door 'het centrum' niet meer gekocht worden, bedenkt zijn dochter dat ze keramieken beeldjes kunnen maken. Dat soort beeldjes zag ik voortdurend in mijn zwerftochten door Lissabon.
Het centrum is, net als de stad in De stad der blinden of het land in Het stenen vlot, meer dan een winkelcentrum, het is een volledige microcosmos, met piramides, een zandstrand, een communicatiesatelliet, een paardenracebaan, een hangbrug, een tyrannosaurus en een Trojaans paard.
Het is een dromerig boek, een beetje zoals de Japanse films waar ik van houd, over oude mensen en dingen die voorbij gaan. Marta was staring fervently at her father, with passionate intensity, and she was thinking, This is my old father, the forgivable overstatement of someone still in the early dawn of adulthood, one should not refer to a man of sixty-four, albeit rather low in spirits like the man in question, as old, that might have been the custom in the days when teeth began to fall out at thirty and the first wrinkles to appear at twenty-five, but nowadays, it is only from eighty years onward that old age, authentic and unambiguous and from which there can be no return, nor even any pretense at a return, begins, de facto and unapologetically, to deserve the name by which we designate our last days.
De dialogen zijn geschreven zonder punctuatie. De gesprekken staan gewoon met komma's achter elkaar. Mij is niet duidelijk waarom Saramago voor die stijl heeft gekozen, ik zie geen noodzaak daarvoor binnen het verhaal en het voegt niets toe vind ik. Ik ben uiteindelijk zelf de punctuatie in mijn hoofd gaan invullen. Misschien was dat ook wel Saramago's bedoeling, om meer aandacht te geven aan de communicatie van de hoofdpersonen.
Van alle karakters in het boek is de hond 'Gevonden' vond ik het meest uitgesproken. Het is ook een echt karakter, niet zo maar een huisdier. Hij voelt, denkt, doet mee, bepaalt voor een deel het plot, maar wel echt op zijn honds.
Je raakt erg begaan met de oude pottenbakker, maar uiteindelijk woon ik, net als de meeste Westerse mensen denk ik, in een soort 'centrum' en zou ik niet anders kunnen. Of het gepropageerde leven buiten het centrum nou wel zo aanlokkelijk is? Ik vind moestuinieren en zelf brood bakken erg leuk, maar wel in een gemaakte setting. Dan moet ik het consumentisme, de reclame, de voortschrijdende technologie en het varkensharenbrood maar voor lief nemen. Mijn veilige setting kan niet bestaan zonder de schaduwkant. Maar overal worden we gedwongen om ons te gedragen alsof het consumptisme een heilige graal is. De biowinkel is open op zondag tussen 10.00 uur en 18.00 uur, Nike verkoopt geen spijkerbroeken, maar een way of life, aarbeienkleur is gesynthetiseerd luizenbloed. Werkelijkheid en commerciële fantasie, slapen en waken, vergankelijkheid en eeuwigheid, zijn zodanig met elkaar verweven dat niemand zich nog bewust is wat echt is en wat fantasie, wat vergankelijk is en wat eeuwig, wat werkelijk is en wat een droom. We zouden u alles verkopen wat u nodig hebt, als we niet liever hadden dat u nodig hebt wat wij u te verkopen hebben.

Dit boek staat in mijn kast met gelezen boeken.