De gezongen Aarde - Bruce Chatwin

Volgens mij is de woestijn niet geschikt voor witte mensen om in te leven, de leegte, de warmte, je kan het alleen overleven met de nodige drank op. Voor aboriginals is leven in de woestijn binnen de witte maatschappij niet mogelijk zonder hun eigen cultuur te verliezen, ze kunnen het alleen overleven met de nodige drank op. Bruce Chatwin komt voor zijn gesprekken dan ook veelvuldig in bars. De witte mannen zijn alcoholisten met een wit privilege, de aboriginals zijn nurkse dronkaards. Ik was er wel klaar mee en heb het na 150 bladzijden opgegeven.

Tell me your story - 100 jaar storytelling in Afrikaans-Amerikaanse kunst

Gelezen tijdens het bekijken van de tentoonstelling in Kunsthal Kade.

Onorthodox - Deborah Feldman

Ook jaren later, toen ik met wijd open ogen de wereld in keek, was ik in mijn hart nog onschuldig.

Ik heb dit boek gelezen voor mijn boekenclub. Ik had er geen bezwaar tegen toen het werd gekozen, maar het leek mij niet echt mijn boek. Dat viel reuze mee, het was prima om over de vrouw die zich losmaakte van een Chassidische sekte te lezen. Ik moest wel om de tien bladzijden bedenken dat dit verhaal zich afspeelt in 2000, niet in de jaren 30 of 50 van de vorige eeuw. Ergens in het boek beschrijft ze hoe de vaatwasser schudt en hete stoom produceert en het geluid van de stofzuiger alles overstemt. Dat is zo'n moment waarin je ineens weer beseft dat het niet in een ver verleden speelt, maar in het nu. Deze Chassiden wonen in Brooklyn, en hebben een heel deel van de wijk voor zich. Dat verbaast omdat ik bij sektes toch altijd aan een kleine groep binnen een kerkgenootschap denk, een paar 100 man.

Pas aan het eind van het boek maakt Deborah Feldman zich los van de Chassidische wereld. Daarvoor beschrijft ze haar leven binnen de gemeenschap en de controle van de sekte op alles wat er gebeurt. Het is voor mij een hyper mannelijke wereld. Vrouwen hebben weinig in te brengen, mogen ook niet studeren, want dat is niet nodig. Vrouwen van de Chassiden trouwen rond hun 16e 17e, als ze volwassen zijn, en moeten kinderen baren om de Joodse gemeenschap te herbevolken. Ook Deborah Feldman wordt omstreeks die leeftijd uitgehuwelijkt. Haar stieffamilie, haar moeder is de chassidische sekte ontvlucht, haar vader heeft een laag IQ en is niet in staat om voor haar te zorgen, kiest haar man voor haar uit. Op een moment in haar jeugd, als ze nog jonge puber is en naar school gaat, heeft ze niet de juiste kleren aan voor een meisje, en moet ze naar huis tijdens schooluren om zich netjes te kleden. Ze verbaasd zich over de straten waar ze loopt, waar normaal rond dit uur geen enkele vrouw te vinden is, die zijn thuis en de meisjes naar meisjesschool. Een meisje en vrouw moet zich bedekt kleden, want  elke keer als een man een blik werpt op een lichaamsdeel dat bedekt had moeten blijven, begaat hij een zonde, maar erger, de vrouw heeft hem tot die zonde gebracht. Kinderen moeten worden geboren omdat het de verantwoordelijkheid is van de volwassenen om ze op te laten groeien als goede Joden, dat geeft het leven van volwassenen de betekenis.
Deborah Feldman houd van lezen, en de stukjes die zij schrift over lezen en boeken vond ik erg interessant. Ze schrijft gewoon over wat haar in een boek heeft geraakt, waarom ze een hoofdpersoon zo leuk vond en waarom ze bepaalde passages in haar jeugd bij de Chassiden en haar volwassen leven buiten de sekte anders las. Ze mocht natuurlijk niet lezen,dus ze verborg haar boeken. De ergste schande was dat ze een Tora kocht in vertaling. Dat mocht echt niet!! Later als ze volwassen is en denkt over het stappen uit de Chassidische sekte schrijft ze: Ik verwonderde me over het feit dat die schrijvers het vanzelfsprekend vonden dat ze mochten zeggen wat ze wilden en hun diepste geheimen op papier mochten zetten, terwijl ik me niet eens kon voorstellen dat ik op een dag misschien geen geheimen meer zou hoeven hebben.
De Chassiden strijden, dit verbaasde me ook, tegen de staat Israel. Het zionisme is een ongekende rebellie, schrijft Deborah Feldman, wat een belachelijk idee dat we onszelf uit onze ballingschap kunnen verlossen. Ze demonstreren en houden borden met 'vernietig Israel' erop.
Deborah Feldman schrijft openhartig over de seksuele moraal van het huwelijk, en hoe de familie alles wat er in en buiten de slaapkamer gebeurd te weten komt. Het huwelijk lijkt niet tussen twee personen, maar de hele familie. Ze schrijft ook open over de bevalling van haar zoon. Ik weet niet of ik eerder zo beschrijvend heb gelezen over wat het moment van de bevalling betekent voor een vrouw. Door de bevalling krijgt Deborah Feldman behalve haar zoon ook zichzelf weer terug, haar ik die verloren leek te zijn.
Haar zoon wordt besneden, maar ik wist niet dat jongens al zo jong besneden werden, al na een paar weken na de geboorte.
Het is een rare wereld, waar wij ons bijna niets van kunnen voorstellen.

Na een auto ongeluk dringt er bij Deborah Feldman een besef door dat de Chassidische sekte en haar man er niet voor haar zijn en dat ze haar eigen weg wil vinden. Maar eigenlijk gebeurt dat al veel eerder, heel langzaam. Ze gaat verhuizen met haar man, uit het beknellende Brooklyn naar een Chassidische gemeenschap net buiten NY, waar de regels en de controle niet zo scherp zijn. Ze gaat studeren, bookhouden vertelt ze haar man, maar literatuur in werkelijkheid. Ze gaat dus leren autorijden en komt steeds meer in contact met mensen buiten de Chassidische gemeenschap.
Ze begint een blog over haar leven, anoniem. Ik zag ook de Netflix documentaire over de Chassiden, waarin de rabbijn grote tirades houd over de mobiele telefoon. Misschien dat juist het internet en de smartphone ervoor zorgen dat de normale wereld binnendringt in de Chassidische gemeenschap, dat de rabbijn en de andere oude mannen er geen absolute controle meer over kunnen hebben, zoals ze zo lang hadden.

The rise and fall of the Dinosaurs - Steve Brusatte

Ik heb een heerlijk boek over dinosauriërs gelezen, The rise and fall of the dinosaurs. Als kind was ik helemaal verslingerd aan dino's. Ik had een  piepschuimen blok afgebrand in de vorm van een soort landschap met bergen en dalen en daarin modeldino's op mijn kamer, een beetje zoals sommige mensen modelspoorlijntjes in een landschap hebben rijden. Het was begin jaren tachtig, en de dino's die we kenden kwamen uit allerlei verschillende tijden. Zo had ik een Tyranosaurus, een Stegosaurus, een Triceratops en een Brontosaurus, die uit verschillende tijden komen. Ik had ook een soort pre-struisvogel, die wellicht weer van veel later kwam, en een gepantserde Akylosaurus.
Er was nog veel niet bekend van dino's, de opgravingen in China en Zuid Amerika waren nog niet gedaan. Steve Brusatte lijkt bij alle opgravingen betrokken te zijn geweest, van de allereerste protodino's in Polen, de gevederde dino's in China, de enorme dino's in Zuid-Amerika en natuurlijk de Tyranosauri in de VS. Zijn eigen verhaal is een beetje versnipperd, omdat het verhaal van de dino's chronologisch verteld wordt. Zo is Brusatte ineens van post-doc weer student of puber met een fascinatie voor paleontologie en dan weer leraar op de Universiteit.
Wat ik heb opgeschreven in mijn schrijfboekje:

Dino's voorvaderen zijn de archosauriërs, die een evolutionaire lijn hebben met de krokodilachtigen, en via protosauriës naar dinosauriërs. Die link is vaag, wat dinosauriërs zijn is een wetenschappelijke afspraak, namelijk alle rechtstreekse voorvaderen van de eerst gevonden sauriërs, Iguanodon en megalosaurus. Een dier dat dar net onder zit is dus qua afspraak geen dinosauriër, maar dat zou je niet aan het dier kunnen zien. De dinosauriërs zijn onder te verdelen in de duckbills zoals Iguanodon en een andere lijn daarvan de Triceratops, de Sauropods, de langnekdino's zeg maar, en de theropods, de vleeseters. Uit de lijn van vleeseters evolueren uiteindelijk de vogels!

In het begin van het Trias waren de krokodilachtigen _de_ grote dieren, (proto)dino's waren vooral kleinere soorten die samen leefden met de krokodilachtigen, maar duidelijk in de schaduw. Door de groete uitbarstingen van vulkanen aan het eind van het Trias en het begin van de Jura veranderde het klimaat, wat tot uitsterven leidde van de grote krokodilachtigen. De voedselniches die ontstonden werden ingevuld door de dino's. Door de grote hoeveelheid voedselmogelijkheden ontstond er een grote verscheidenheid van dino's. Die was de tijd van de sauropods, de Brontosauriërs en dergelijke. Al het land was in het Trias nog verenigd in een groot continent. Begin van de Jura splitste het continent zich op, maar er waren nog landbruggen nar overal, zodat elke soort overal kon op land kon komen.

Hoe konden Sauropods zo groot worden?

• Ze konden zonder veel energie te gebruiken heel veel te eten vinden!
• Ze hebben speciale longen, net zoals vogels nu nog steeds hebben, zodat ze bij het in- en uitademen zuurstof kunnen opnemen.
• Ze groeien heel snel
• Hun botten zijn extreem hol, maar toch stevig, zodat ze groot kunnen worden, maar niet zo zwaar als wij bij hun grote zouden zijn met onze massieve botten.
• Hun lichaam zit vol luchtzakken (ontdekt door afdrukken daarvan in de botten die zijn gevonden), voor de afvoer van hitte.

Aan het eind van de Jura vind weer een klimaatverandering plaats, waardoor er een uitstervingsgolf plaatsvindt. Niet zo groot als die aan het begin van het Trias, of het begin van de Jura, maar op het Noordelijke halfrond sterven de sauropods uit. De voedselniches worden overgenomen door de duckbills, de Triceratopsen en dergelijke. T-rexen, de koning van de sauriërs, evolueren vanuit kleine snelle sauriers, ongeveer zo groot als een dog. De continenten zijn nu niet meer met elkaar verbonden, daardoor ontstaat over de wereld in het Krijt de grootste verscheidenheid aan dino's. Hele kleine dino's op de eilanden die laten Europa worden, de wereld van de Triceratops en T-Rex in Noordelijk Amerika, allerlei soorten gevederde dino's in China, en enorme sauropods in Zuidelijk Amerika bijvoorbeeld. 

T-Rex

• T-rex had veren! Kleine protoveren, meer als haren.
• Ook had T-rex 'vogellongen'.
• Ze gebruiken hun kleine armen om hun prooi dichtbij te houden. De armen van T-rexen hadden dus een functie!
• Hun herseninhoud is vergelijkbaar met die van chimpansees. Ze waren dus behoorlijk slim, maar erg sensorisch. Ze hadden een extreem goed gehoor en ruikzin en konden 3D-zien. Hun oog-lichaam coördinatie moet erg goed zijn geweest. (Dit blijkt uit CT-scans van schedels)
• De voorlopers van T-rex waren klein, zoals Velociraptors.
• Ze jaagden in groepen! Ieks!
• T-rexen konden als enige dino's dwars door de botten van andere dino's bijten. Ze vraten hun prooi met huid en bot op.

De gevederde dino's deden allerlei evolutionaire experimenten met vliegen, sommigen zweefden, anderen kregen extreme borstspieren en kleine lichte lichamen om te kunnen vliegen. Vogels zijn dino's!