Evenaar - Miguel Sausa Tavares

Dit boek speelt zich af op de onbekende Portugese kolonie Sao Tomé en Principe, voor de kust van Afrika, in 1905 tot 1908. Slavernij was een van de onderliggende leesthema's van dit jaar. Het laatste boek van 2012, en eerste van 2013, handelt over de periode dat slavernij feitelijk overal al wel verboden was, maar regeringen, plantagehouders en gouveneurs met de wet een handje lichten. Zo werden de Angolezen die op de plantages op Sao Tomé werkten wel betaald, en haden ze feitelijk het recht op terugkeer naar hun land, of het wisselen tussen plantages. Dit recht konden ze echter niet uitvoeren. Daarmee waren het eigenlijk nog altijd slaven.
De hoofdpersoon van dit boek Luïs Bernardo Valença, wordt door de koning van Portugal aangesteld om ervoor te zorgen dat de Engelse consul, die op het eiland komt om verslag te doen voor de Engelse regering, een niet volledig negatief verslag uitbrengt. Dat zal namelijk leiden tot een boycot van cocao uit Sao Tomé. Dat de plantagehouders niet geneigd zijn om hun praktijken, en hun feitelijk gratis werknemers, te veranderen, laat zich raden.
Al snel na zijn aankomst op de eilanden ontdekt de nieuwe gouverneur dat de dertigduizend Angolese werklieden op de plantages weliswaar in rechte geen slaaf zijn (zij hebben een arbeidsovereenkomst en ontvangen loon), maar dat hun in feite geen keus wordt gelaten – van repatriëring komt niets terecht, ook niet na het verstrijken van hun contract. Bovendien blijven huisvesting en medische verzorging van de werklieden op de meeste roças ver onder de maat en is het werk er onmenselijk hard. Mishandeling door blanke opzichters blijkt geen uitzondering te zijn.
Op het eiland is verder geen enkel cultureel vertier. De nieuwbakken gouveneur, gewend aan het modaine Lissabon, voelt zich er verloren. Als de Engelse consul op het eiland ariveert, ontstaat er dan ook een vriendschap tussen de twee, die eigenlijk vijanden zijn. De verhouding vercompliceert verder als de gouveneur verliefd wordt op de vrouw van de consul.
Die liefdesverhouding is het enige zwakke aan dit boek, dat verder een prachtige historische roman is. De relatie heeft weinig psychologische diepgang, en verkeert soms bijna op het niveau van een chicklit. Vrij plastische sex en een vrij plastische relatie.
In Portugal heeft deze goed verkopende roman een discussie aangezwengeld over het koloniale verleden. Hier is een interview met de auteur hierover: http://lusophonia.com/?q=node/151 Het boek wordt soms de Portugese Max Haveklaar genoemd. Overeenkomsten zijn er dan ook, maar zelf vond ik Max Havelaar literair gezien een veel diepere roman. De vertelconstructie was interessanter, de zinnen mooier. Dat komt voor mij denk ik ook omdat het in die tijd geschreven is, terwijl Evenaar toch echt een moderne historische roman is.