De geschiedenis van het moderne Japan begint over het algemeen bij de komst van een groep torpedobootjagers uit de VS in 1853. Daarvoor, zo stelt men, was Japan een gesloten niet moderne feodale staat. Toch is dit volgens die boekje niet helemaal waar. Het Japan van 1850 was een staat met de keizer aan het hoofd, maar dat was louter symbolisch, als object van de eenheid van Japan. De macht lag bij de shogun. De strijd om de eenheid van Japan had honderden jaren geduurd, en de constructie om deze eenheid te bewerkstelligen was eentje van checks and balances, om de macht bij de shogun te houden. De landheren waren verplicht om een half jaar in de nieuwe stad Tokyo te wonen, zodat de kosten van twee woonverblijven voor hoge heren het onmogelijk maakte om een leger te financieren. Bovendien zou, als de landheren Tokyo zouden aanvallen, ze ook een van hun eigen woonplekken aanvallen. Japan was een klassenstelsel, met samourai als hoogste klasse, daarna boeren en onderaan de commercie. In de tijd van vrede hadden samourai echter niets te doen om hun hoge klasse te bevestigen en in stappen werd hun klasse dan ook afgeschaft en vervielen de samourai tot de lagere klasse. De meeste samourai hadden in 1850 nog nooit van hun leven een zwaard getrokken.
Dit stelsel van klassen stond onder druk. Daarnaast stond het Zuiden van Japan, ver weg van Edo (Tokyo), onder minder grote controle, en kon, na de komst van de Amerikanen, zich makkelijk openstellen en zo kennis en wapens van buiten verkrijgen. Dit alles leide tot het omverwerpen van het rijk van de shoguns. In het nieuwe Japan werd de keizer, als symbool van Japan, weer de opperheerser, de goddelijke verschijning op Aarde die hij vroeger was. De eerste Meji keizer was geboren, geeerd in een tempel, de Mejiji. Japan had een aantal contracten getekend met Westerse mogendheden, die in groot nadeel waren van Japan. De Westerse landen wilden deze contracten, die de eer van Japan dermate griefden dat ze een last voor de nieuwe heersers waren, alleen aanpassen als Japan zich net zo een moderne staat zou tonen als het Westen. Daartoe ging Japan voldoen, met een staand leger, een enorme marine. De landheren, aan de macht, gaven hun landrechten op en de feodaliteit verdween. Er werd een belastingstelsen opgezet dat daadwerkelijk geind kon worden. Dit alles leidde tot de, voor het Westen enorm verrassende, overwinning van Japan op Rusland, de eerste overwinning van een Aziatisch land op een Westerse mogendheid. Dit was schokkend, zowel voor het Westen, als voor Japan.
In Japan groeide ook het onbehagen, over wat nu Japans was, en hoe moderniteit zich verhield tot typische Japanse waarden. De samourai, een schim uit het verleden, die zelfs in het shogunaat geen aanzien meer hadden, werden met hun eergevoel weer op een voetstuk geplaatst. Naast deze waarden van eer en trouw, ontstond er een ander door het westen gebracht ideeënstelsen, dat van het culturele darwinisme. In Japan kwamen hoge militairen tot de slotsom dat alleen hoge moderne culturen bleven,. Het was eten of gegeten worden, het recht van de sterkste. Bovendien was Japan, net als zijn voorbeeldmoderne landen geïnteresseerd in een koloniaal rijk. Deze giftige coctail leidde tot de aanvallen van Japan op andere Aziatische landen met een minder moderne cultuur (volgens Japan), die anders door andere mogendheden zouden worden opgegeten. Dit ging gepaard met enorme wreedheden, waarin die in China anderhalf jaar lang verschrikkelijk zijn geweest.
Na het verlies van de Tweede Wereldoorlog, kwam Japan onder de paraplu van de VS. De VS wilde Japan, waar ook een groete communistische beweging was, koste wat kost niet uit hun invloedsfeer verliezen. Veel Japanse hoge militairen, zowel als de keizer, werden dan ook in de nieuwe regeringen na 1945 geplaatst. Ook de grote Japanse industriële conglomeraten, konden doorgaan. Aan de andere kant werden meer dan in de Nurenberg trails, bij de Tokyo trails militairen ter dood veroordeeld en ter dood gebracht.
Japan begon onder de paraplu van de VS aan de wederopbouw. Dit, samen met de Koreaanse oorlog, zorgde voor een economische boom. In de jaren zestig was er ook in Japan sprake van grote protesten, vooral op de Japanse universiteiten. In de culturele sector werd vooral gesproken over de teloorgang van de oude Japanse waarden en idealen. Er leek, net als voor de oorlog, een kloof te zitten tussen wat Japans was en wat modern. Hoe moesten Japanners hun moderniteit vormgeven? Deze kloof, dit gevoel tussen traditioneel en modern, vind je nog op vele manieren terug in Japan; Shintoschrijnen op Wolkenkrabberdaken, de manga subcultuur van jongeren. Ook de verloren oorlog bleef de Japanners parten spelen. Zowel in het buitenland, waar de Japanse excuses als niet oprecht werden gevoeld, als in Japan zelf, waar nog steeds debat is over slahtofferschap, schuld en boete. De Japanse premiers, die bezoeken brengen aan het nationale monument voor oorlogslachtoffers, waar ook de Japanse generaals, oorlogsmisdadigers en militaire leiders worden geeerd, zijn zowel in het buitenland als in japan zelf controversieel. De latere japanse premiers geven steeds meer voeding aan het Japanse eergevoel, er zijn meer lessen op scholen over Japans patriotisme, de vlag is in ere hersteld, er moet weer het volkslied gezongen worden voor de lessen. We kunnen dat leuk vinden of niet, Japan wordt weer een eigen land, los van de VS en het Westen, met zijn eigen gezicht en zijn eigen moderniteit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten