Toen wij wezen waren - Kazuo Ishiguro

Ik vond dit een vreemd boek. De verteller, Christopher Banks, is als verteller niet te vertrouwen. Dat voel en merk je in alles in dit boek. Dat is al lastig, want je hebt constant het gevoel dat wat je wordt verteld niet klopt (en dat is ook zo). Daarnaast past zijn hele gemanierde manier van spreken, we zouden dat nu autistisch noemen, of desnoods heel erg brits, niet bij wat hij is, in welke laag van de bevolking hij zit. Je kunt hoogstens vermoeden dat omdat hij in Shanghai geboren is, en niet in Engeland, hij als Brit extra zijn best wil doen om brits over te komen.

Mensenwerk - han Kang

Mensenwerk is het verwerkingsproces van een studentenopstand in Zuid Korea in 1980, twee jaar nadat mijn broertje uit Korea naar hier is gekomen. Je volgt in zes hoofdstukken een aantal personages die proberen wat ze hebben meegemaakt een plaats te geven in hun leven, wat, zelfs tientallen jaren na dato, niet goed lukt. In het laatste hoofdstuk is de schrijfster zelf aan het woord, en blijkt de roman ook het verwerkingsproces van haar.
De gevolgen voor de mensen van een dictatoriaal regime wordt heel precies opgeschreven. Je volgt een aantal van de mensen die meegedaan hebben aan de opstand gedurende de jaren. Het laatste hoofdstuk speelt in 2010, 30 jaar na de opstand dus. Zelfs dan zijn de gevolgen nog voelbaar. De geesten van de vermoorden zweven rond, als lichtjes in de buitenlucht, schimmen voor de ramen, als zinsbegoochelingen op straat.
Hoewel het in beschrijvingen van fysieke heftigheid niet onder doet voor de Vegetariër, kun je er hier makkelijk wat afstand bij creëren. In de Vegetariër moest je mee in het hoofd van de hoofdpersoon die fysiek en mentaal misbruik meemaakte en daaraan onderdoor ging. Je had geen keuze. In dit boek gaat het om opsluiting, marteling en lichamelijke vernedering door een regime (Abu Graib in 1980, zo ongeveer), en dat kun je makkelijk wat naast je neerleggen. Han Kang schrijft de gebeurtenissen heel precies op, het lijkt of over elke zin nagedacht is. Er staat niet meer dan er moet staan. Ze heeft geen grote gebaren nodig, je leeft je juist in door de spaarzaamheid en de feitelijkheid.
In dit boek niet zoals in de Vegetariër de man-vrouw positie die centraal staat. Toch gaat ook dit boek over de maatschappij als geheel. Het is een soort geschiedschrijving van die studentenopstand. Park Chun Hee, de dictator (nu ja, hij noemde zich president) van Zuid Korea van het moment van de opstand, is nog steeds erg controversieel in het land. Zijn oudste dochter is de huidige president van Zuid Korea. Je merkt die voorzichtigheid ook in het boek. 5 jaar na de opstand, die gebroken werd door enorm militair geweld en een nieuwe dictator, die toen nog aan de macht was, werd er over de studentenopstand gewoon niet gesproken. Het was niet gebeurd. Na 10 jaar worden mensen gevraagd om orale getuigenis te geven over de opstand, om een proefschrift over te kunnen schrijven. Na 30 jaar probeert een moeder de dood van haar zoon, de begrafenis en de herbegrafenis een plek te geven.
De studentenopstand in Zuid Korea heeft hier weinig geschiedenis. Wij kennen hem eigenlijk niet. De meeste mensen zullen wel de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede in China kennen, de man die met zijn plastic tassen in de hand een tank stopte. De opstand, en het neerslaan van de opstand in Zuid Korea was vergelijkbaar. Ondanks dat de geschiedenis hier niet bekend is, is die geen onbelangrijk boek. Dit boek vertelt wat de gevolgen van een neergeslagen opstand zijn; zowel fysiek voor de deelnemers als mentaal voor de maatschappij. De gevolgen van de Arabische lente, en ook de manier van neerslaan, zijn denk ik niet veel anders zijn. Door het lezen van dit boek leer je de gevolgen van een opstand begrijpen, meer dan vanuit de journaalbeelden.